| Wamsy, kamizelki, domowe czapki - ubiory do jeu de paume i royal tennis |
| Jak ubierali się grający w dawne odmiany tenisa? Zachowane ryciny i obrazy (m. in. ilustracje w traktatach opisujących grę), pokazują, że w grano w codziennych, modnych w danym okresie ubiorach – podobnie jak w przypadku innych sportów. |
| Stroje sportowe wyróżniające się krojem, dostosowanym do uprawianej aktywności są bardzo późnym wynalazkiem. Nawet ubiory szyte specjalnie do gry, krojem nie różniły się od codziennych strojów. Z zapisów z epoki wiadomo, iż król Anglii Henryk VIII, który z upodobaniem grywał w tenisa, posiadał ubiory, zamówione wyłącznie do gry – ich krój był taki sam, jak noszonych ówcześnie codziennych ubrań. W inwentarzu garderoby królewskiej z 1517 r. wymieniony jest między innymi czarny aksamit na tenisowe okrycie dla króla. Owe okrycia, w formie kaftana (jerkin) czy kurtki z rękawami lub bez rękawów, uszyte z czarnego lub niebieskiego aksamitu, król nosił na dublecie, aby ogrzać się po skończonym meczu. Podczas gry król występował w samej koszuli z najszlachetniejszego płótna. Wenecki ambasador zanotował w 1519 r., że „widok grającego króla był najpiękniejszą rzeczą w świecie”, a „jego jasna skóra prześwitywała spod koszuli”. Król Henryk VIII nosił również do gry specjalne buty na filcowej podeszwie. W takich butach grywano także w XVII w. |
| Jak podaje P. Cunnington, płócienne koszule były chętnie noszone przez grających w tenisa w XVI i XVII w. Grano także w wamsach. |
| Akwarela z 1586 r., przechowywana w Bibliothèque Municipale de Rouen (LINK), przedstawia tenisistę z czasów króla Francji Henryka III – ukazany tu szlachcic ubrany jest w modny w XVI w., kosztowny strój dworski – nosi watowany, spiczasto zakończony kaftan ozdobiony pasmanterią, oraz sięgające kolan, stosunkowo wąskie spodnie noszone z kolorowymi pończochami; na ramionach – krótki modny płaszczyk. Wokół szyi – kreza. W ręku – rakieta do paume. Do gry mężczyzna zdejmie tylko płaszcz i odłoży broń. |
| Na rycinie, której autorem jest prawdopodobnie Adriaen van de Venne, datowanej na lata 1620-1626 (The British Museum, Londyn) widać holenderskich graczy w paume na otwartym powietrzu (longue paume) – grający odbijają piłkę za pomocą rakiet nad nisko zawieszoną siatką na trawiastym korcie. Ubrani są w typowe dla pierwszego ćwierćwiecza XVII w. wamsy (pourpoint) z szerokimi baskinami, składającymi się z kilku zachodzących na siebie części, oraz luźne, sięgające poniżej kolan spodnie. Wamsy ozdobione są nacięciami, przez które widoczna jest biel koszul. Mężczyźni noszą miękkie krezy nazywane à la confusion, we Francji w tej epoce wychodzące już powoli z mody, w Niderlandach wciąż popularne. Ten typ krezy zostanie już wkrótce wyparty przez płaski kołnierz. Co charakterystyczne – grają w kapeluszach: na głowach mają najmodniejsze miękkie filcowe kapelusze, ozdobione piórami. |
|
| W codziennych strojach ukazani są także kawalerowie grający w paume na rycinie, znajdującej się we wspomnianym już dziele Le jeu royal de la paume, wydanym w 1632 przez Charlesa Hulpeau. Noszą modne kaftany pourpoint, z szerokimi trapezoidalnymi baskinami oraz luźne spodnie, pończochy i buty na obcasie. Kołnierze koszul wyłożone na ramiona. Jest to typowy modny ubiór, charakterystyczny zwłaszcza dla lat 20. i 30. XVII w., stosowny czy to do gry w tenisa czy na wojnę. |
|
| W XVIII w. nadal grano w ubiorach codziennych. Rycina Voderfa z pierwszej połowy XVIII w. opublikowana w 1857 r. (Bibliothèque Nationale de France, Paryż) przedstawia mężczyzn grających w jeu de paume. Ubrani są nieformalnie. Grają w samych kamizelkach, które aż do połowy XVIII w miały długie wąskie rękawy, w spodniach do kolan (culotte), w pończochach i butach na niewielkim obcasie. Do gry zdjęli noszone na kamizelce szustokory. Na głowach, co interesujące, noszą przypominające turban domowe czapeczki. Oznacza to, że do gry zdjęli również peruki. W czasach, gdy panowała niepodzielna moda na noszenie peruk (obowiązkowych od połowy XVII i przez niemal cały XVIII wiek), panowie golili głowy lub ścinali włosy na bardzo krótko. Po zdjęciu peruki doskwierał im chłód, toteż w zaciszu domowym nosili specjalne czapki domowe (określane też jako czapki nocne). Bywały one ozdobne, haftowane, istniały też proste, w typie szlafmycy płócienne wywinięte czapeczki, czasem zakończone chwostem. W podobnym stroju – w samej kamizelce i bez peruki, w domowej czapeczce na głowie, panowie spędzali czas w domu, uwolnieni z okowów dworskiego, sztywnego ubioru. |
|
| Fakt, że w XVIII wieku grywano w samych kamizelkach oraz bez peruk, w domowych czapeczkach na głowie potwierdzają nieliczne zachowane ilustracje z tej epoki oraz zapiski. (W podobnym stroju ukazany jest tenisista z 1720 r. na obrazie z Courtland Institute of Art w Londynie.) P. Cunnington podaje, iż nawet gdy peruki wyszły z mody, jeszcze na początku XIX w. panowie w Anglii nadal grywali w tenisa w czapkach nocnych. |
| Znawczyni mody sportowej Magdalena Bialic wskazuje, że brakuje danych na temat ubioru graczy w royal tennis i jeu de paume z drugiej połowy XVIII w. i z XIX w. Tenis wówczas był już grą archaiczną i odchodzącą w zapomnienie. |
|
|
